Breaking News
Loading...
Thursday, March 3, 2011

Info Post
Bang hangin Zomi ukpite in pinlong agreement sign uh hi ding?
British Kumpi’ ukna pan suahtakna deih; Kawlte in suahtakna la-in, ei khamtung mi teng bek British khut nuai ah awk lai leng suahtakna ngah zawh loh ding patau uh hi. Tua ahih manin Kawlte tawh kipawlin suahtakna lak khop ding khensat uh hi.
Kawlte khawhsa duhgawh kha; Kawgam suahtak ngah hun lai khawngin, Zomite in Kawlzangah ten suk ding peuhmah ngaihsut haksa sa uh  hi. Mualtung mah ngai kaltang uh hi. Zang lo khawh ding cih zong kilung gulh nai lo hi. A hi zongin Kawlte khawhsa buh tang pen kiduh bilbel zel hi. Zogam ah kial ai zong nekletak haksatna om leh Kawlte khawhsa mah I nekpih kul ding cih ngaihsutna tawh Kawlte pawlbawl ding khensat kha uh hi.

Ukpite in Zogam political power a len suak zo dinguh kisa; Zogam ukpite in amau ukna leitang le mipi tungah political power nei suak ding saih kaii zo suak dingin kilem en uh hi. Tua thu neihna mah lunggulh uh ahih manin Pinlong thukimna #5 na ah hi bangin kimu thei hi. “Though the Governor’s Executive Council will be augmented as agreed above, it will not operate in respect of the Frontier Areas in any manner which would deprive any portion of those Areas of the autonomy which it now enjoys in internal administration. Full autonomy in internal administration for the Frontier Areas is accepted in principle.” 
Hi thukimna lai enkik leng Ukpite in 1896 kum a, British gamkekte bawl Chin Hills Regulation Act Ki-ukna ( Upadi )pen nopsa in lungkim uh hi cih kimu thei hi. Kawlte tawh kipawl leng hi bang mahin Ukpite in Zogam political power a len kip suak ding kisa kha uh ahih manin thukimna signed uh hi cih kimu thei hi. Zomi makipite in Chin Hills Regulation Act ki-ukna nopsa uh hi napi Aung San’ politics ngen sungah a lut uh pen khilhna lianpi ahi hi. Ukpite Lametna hong bat lohna Feb 19 - 22, 1948 Falam khawmpi panin hong kilang khia pah hi.

Bang hang President Sao Shwe Thaik Zogam khuapi Falam ah hong pai to?
Tom gen mahmah leng British kumpi tung pan Kawlgam suahtakna Jan 04, 1948 ni I ngah khit teh pinlong agreement’ huam gam sung tengah Bristish kumpi bawlsa thukhun ( Upadi ) I phiat kul hi. Ei le ei deihna bang a bawl Upadi I neih ding kisam ta hi. Ukpite bek thu neihna a hi Chin Hills Regulation Act kiphiatna dingin Zogam huam sungah  haksatna om hih tuak hi. Kawlte tawh suahtakna I lak khop hang’ feudalism bei pah nai lo hi. Tua hangin President hong paitoh teh KSVP kici “Kham Tung Suahtak Vaihawm Pawlpi” in Zogam bup mipite kaikhawmin Zogam tangthu ah a masa pen mipi deihna tawh thukhenna hong neih pih uh ahi hi. Lam khat pan, British kumpi’ bawl “Chin Hills Regulation Act” beina ding aizongin, saihtung saihphei le tuk tha, khaltha cihte beina ding aizongin Kawl kumpi’te in thautang khat zong zang lo in, Zomi mipi  a hong zang ahi hi. Bangbang aizongin, I minam sungah democracy huihdam dikcilna hi a thupi mahmah hi. Tu ni dong  politics thu-ah tua banga mipi 5000 val kikai khawm  in vai hawmna I neih zawh nawn loh pen a zum huai din mun I hih lam zong himun pan kiphawksakna I nei nuam hi.
February 12, 1947 ni pinlong thukimna ah Kawlgam tawh kigawm ding I makaite na thukim kha uh aa, February 20, 1948 takteh I makaite in I Zogam ah thuneihna hong khah suah ta uh hi. Chin Hills Regulation Act kiphiat in October 22, 1948 ni a kipan in Chin Special Division Act ( Upadi ) tawh ki-ukna kipan hi. Khamtunggam makaipi ( Minister )semte zong Kawl kumpi’  deih teng a kipiatoto hong hi ta ahih man in I Khamtung gambuppi Kawlte khut sungah a kihumcip I hi ta hi. Zogam Minister semte (1947 – 1954; Vam Thu Maung, 1954 – 1956 U Shein Htang, 1956 – 1962 U Za Hre Lian )
Famlam khawmpi ah mipi deihna kilanglek luatna bang hang hi ding?
Mikim’ theih sa mah bangin, feudalism ki- ukna kiniing lua, kicimtak lua cihna ahi hi. Zomi nautangte in a deih uh a gen ngam lo, a ut uh a sem ngam lo, lungsim, pumpi le kha suahtakna nei lo dinmun a om I hih lam kilang hi. Mipi kikaikhawm in, deihna suaktatak a lah theihna hong om takteh zaitha tawldamna a ngai mipite thakhat thu-in, a deihna uh hong kibang khin ahi hi. Tua ahih leh mipi atamzaw deihna tawh kituak lo mi 17 om I cihte ee? Kuate teng hi ding cih ka thei kei hi. Ahi zongin Pinlong thukimna hoih tak a thei makai pawl khat aihke’h  Chin Hills Regulation Act akipsak suak nuamte hi ding cih kimu thei hi. Hih munah a tawmzaw mi 17 te-in khial het lo uh hi. Ahizongin, tua hun Ukpite in taangpi taangta tungah lungsim, pumpi le kha cidam suaktakna a piak khak loh uh pen thanemna pi hi a, supna a piangsak thuguipi zong ahi hi.
Leitung mihingte in I kisap le I lunggulh pipen in lungsim, pumpi le kha cidam suahtakna ahi hi. Zomite ei le ei, I ki-uk phial zongin, tangpi tangtate in tua bang lungsim, pumpi le kha cidam suahtakna nei kei leng a mawknapi  ahi zel ding hi. Zomite gamdang  I zuat ngeingai zong , hi thu hang mah ahi hi.
Hanthawtna
A beisa thu thei cian in; Tu ni Zomi akuamaciat, a beisa I tangthu thei tek hi hang. I Pu I Pate’n a luahsa I khamtung gam tu in nam dangte khut sungah tungta hi. Feudalism sang’ a suuk zaw dictatorship ki-ukna in I gam le minam hong mancip ta hi. Zawhthawh thuin na hong kisem sak hi. Van hong kipua sak hi. I numeite hong kisim mawh sak hi. I khawhsa, I khawisate hong kisut, hong kilaksak hi. I ta I naute pilna kicianin sin zo lo hi. Zatui zaha kibawl zawh loh manin sih hun lo in I si hi. Ni khat nasep thaman tawh na duh an nekkhat na ngah zo kei hi. En dih in, I mual dawn a singlamteh te kiphuktan khin hi lo hiam? I mual dungte ah milim biakna taute dim ding hi ta hi. Ngaihsun in, I gam I lei ci a I gen leitang tungah inn le lo lam nuam lecin Kawl mangpa phalna na nget kul zen ta hi. I Pasian biakna ding innpi takpi ei ut thu in I lam thei kei hi. Thu dik thumaan khual nawn lo in, Kawlmangte cihcih “hohkeh hohkeh” cih kul zen ta hi. I ngeina, minam pawite na ngawn lungdamtak le suaktatakin I bawl thei nawn kei hi.
Tu ni om mawkmawk kei in; 21st century sungah Zomite om mawkmawk lo ding hi hang. Hi bang nencipna pan I suahtakna ding I om mun tekpan mapan ding kisam hi. Thu maan lo a I mi I sa khat hong kibawl siat leh I minam bupin kipumkhat a kihu, kigum ding hi hang.  Zomite khang gui zom a I neih thumaan na, cihtaknate khah suah lo ding hi hang.
Khangthak pilna sinte’n hanciam ding kisam hi. Kawlte sang’ I pilzawk ding kisam hi. Pasian na semten I minam a ding thumaan thutak le thungetna tawh mapan kul ta hi. Sum bawl mihaute in, ei inn kuan sung nopsak ciang tawh khawl lo ding hi hang. I gam sungah nasep lian pipi neih sawm ding hi hang. I mite nasep silbawl guat zawh ding kisam hi. I neihsate Kawlte lak-a, zek mang ding pammaih luata hi. I gam sungah inn hoih, lo hoihte I lam ding kisam ta hi. Gamdang omte in, I innkuan sung pan I bat tantan thumaan thutak tawh ki-ukna gamte khantoh zia hilh ding kisam hi. I kim I paam a om pilna, hoihna theihnate I gam I lei ah I hawp sawn ding kisam hi.
Na mai lam ding lam khol in; I om muntek pan hanciam a I minam mailam ding suapi ngaihsun in kalsuan ding kisam hi. I kibat lohnate neusek ding hang aa, I kibatnate liat sak semsem ding kisam hi. Thumaan teci panna tawh I minam zuun ding kisam hi. Thu maanlote nawl khin ding kisam hi. Tangpi tangtate in, thumaan gen ngam kul hi. Thumaan gen hang a mite hong muhdah ding na lau sangin, tua thumaan a gen ngam lo na lungsim lau huai zaw hi. Thumaan na sel leh leisung-a kipum cip suang manpha bang ding-a, a hoihna in man nei lo ding hi. Thumaan tawh I minam kimakaih ding kisam luata hi. Tua hi leh hong piang ding Zomi khang sawnten lungsim pumpi le kha cidamnate I gam I lei sungah hong luah to zo dinguh hi.
Thu khupna
Zomi politician te, kipawlna tuamtuamte’ makaipite  aw, I principles bang tatak hiam? Khamtung mibup pi Zomi ki ci sak ding cih bek hiam? Chin kicite sang lian zaw ding cih ciang  bek hiam? Makaipi sem ding in popular keii ding cih ciang bek hiam? Chin deih politician te ee? Khamtung gam Chinland min vawh ding, Zomite tungah om ding cih ciang bek hiam? Ukpi sem nuam ciang bek I hi hiam? Ei le ei I kinana, kitoto kawmkalin I gam I leitangte nam dangte in hong luat khin hi lo hiam? I mi I sate in nencipna thuak ta uh hi. Nuntak haksa genthei liangvai in mang bang khinta hi hang. I deih I lunggulh bang hiam?
Tu ni, I minam sungah I kitangsap in, lungsim, pumpi le kha cidam suahtakna ahi hi. Tua bang I ngah theihna dingin minambup I kipumkhat ding kisam hi. Kipumkhat cih teh kipawlna khat sungah kihencip ding cihna hi lo in, tupna khat masuan khat kibang a nei ding, I mun tek pan tua tupna I tun na ding hanciam tek ding cihna hi. Second pinlong conference ah I lut zawh na dingin, second Famlam conference I kisam masa hi. Feb 20, 1948 ni a minam bup kithuhual bangin tu ni tupna khat sungah I kithuhual khop ding kisam hi. Tua in I gam le I leitang tungah thuneih na I ngahkikna ding step masa a hi hi. Zomi Nam Ni hong tun simin minam bup I kithu tuahna, pumkhat sakhat I hihna mangngilh lo ding hi hang. Tua kipumkhatna, kithuhualna I zop suak zawh leh I leitang Pasianin hong piakik ding a, I minam bupin lungsim, pumpi le kha cidamna I ngah thei ding hi.  
Lungsim cidamna cih ciangin, thumaan hangin dipkuatna launa, linna om lo suakta takin sep theih, bawl theih, gentheihna a hi hi. Pumpi cidamna cih teh I khawhsa kham ding, I khawi, I vulh pungin, i lawhsa tawh leitung nuntak nopsakna hi a, Kha cidamna i cih pen suakta takin I Pasian bia thei ding Pasian thu tangko thei ding, Pasian biakinnte a munmun ah lam zihzaih thei ding cihna ahi hi. Tua hun hong tun teh meaningful takin Zomi Nam Ni I pahtawi thei ta ding hi.

0 comments:

Post a Comment

♠♠♠..deih sak na in it na hi..♠♠♠